Amsterdam 1866
Gedurende vijf maanden vielen er 1142 sterfgevallen aan de gevolgen van cholera. Hoe kwam dit? Welke factoren speelden een rol? Kolerekaart gaat over het visualiseren van historische data met moderne technieken.
Kolerekaart
In 1853 analyseerde dr. John Snow de spreiding van cholera in Londen door de locatie van sterfgevallen op een plattegrond te tekenen. Door deze data te combineren met de locatie van drinkwaterputten, kon hij de bron van de ziekte achterhalen. Hier uit concludeerde hij dat vervuild drinkwater de drager is van cholera. Hoewel het nog jaren zou duren voor zijn conclusie werd geloofd, wordt Snow zijn kaart nu gezien als het eerste voorbeeld van ruimtelijke en epidemiologische analyse.
In de jaren daarna volgden er wereldwijd meerdere epidemieen. Nederland werd onder anderen in 1859 en 1866 getroffen. De epidemie van 1866 eiste het leven van zo'n 21.000 Nederlanders. In Amsterdam vielen 'slechts' 1149 doden. Dankzij de distributie van duinwater was dit aantal een stuk lager dan tijdens de epidemie van 1859.
Het bijzondere aan deze epidemieen is dat ze erg gedetailleerd gedocumenteerd zijn. De bovenstaande visualisatie over de spreiding van cholera in 1859 is gebaseerd op de historische data. Naast landelijke data is er ook gedetailleerdere data beschikbaar. Het "Verslag Der Amsterdamsche Cholera Commissie 1866", is een rapport over de Amsterdamse cholera inclusief meerdere paginas data en een historische kaart. De historische kaart, gemaakt door dr. Teixera de Mattos, doet een poging de data uit het verslag te visualiseren. Hoewel het een schitterende kaart is, vertelt het ons niet bijzonder veel over de verspreiding van cholera. Met de beschikbare data kunnen we nu, 150 jaar na dato, de kaart opnieuw tot leven brengen.
Analyse
Het "Verslag der Amsterdamsche Cholera Commissie" bestaat voor uit data over overledenen. Per overledene wordt aangegeven op welk adres hij/zij is overleden, op welke datum, in welke wijk en in wat deel van het huis. Dit biedt de mogelijkheid om een aantal thematische kaarten te maken, en in te zoomen op bepaalde wijken.
Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde bracht in 1860 een rapport uit met data over de spreiding van Cholera in Amsterdam. De
Verspreiding van Cholera door Nederland in 1859
Aantal sterfgevallen per buurt
Het is opvallend dat er een aanzienlijk verschil zit tussen het aantal sterfgevallen per buurt. Het valt op dat er in de buitenste ring (buurten QQ - JJ) relatief veel mensen overleden. Maar ook de buurten iets ten oosten van het centrum werden zwaar getroffen.
Door op de kaart te klikken wordt de lijngrafiek ge-update met de data van de huidige buurt.
Ingezoomd op drie wijken.
Als we inzoomen op de wijken QQ, S en JJ.
Buurt QQ
In absolute aantallen werd buurt QQ het hardst getroffen. Er vielen 123 slachtoffers als gevolg van de cholera.
Buurt S
Met een sterfteverhouding van 27 op de 1000 werd Uilenburg relatief het hardst getroffen. De joodse buurt, omringd door water, was arm en dichtbevolkt. Vooral in de maanden juli en augustus waren er veel slachtoffers.
Buurt JJ
Door de aanwezigheid van het cholera hospitaal zou je een hoog sterftegetal verwachten in buurt JJ. Het is lastig te achterhalen waar het cholera hospitaal zich precies bevond. Meerdere bronnen spreken over de Lange Leidschedwarsstraat. Er stierven 10 mensen in het hospitaal- op een totaal van 1142 erg weinig.
Aantal sterfgevallen per plaats in huis (in %)
Over
Kolekaart heeft als doel het visualiseren van historische data met moderne web-technieken. Het is bedoeld als voorbeeld project om te laten zien wat er mogelijk is met historische data.
Kolerekaart is het afstudeerwerk van Thijs Erik Schouten, in samenwerking met cartografisch ontwikkelbureau Webmapper. Als student Geodesie / Geo-informatica aan de HU, ben ik altijd bezig met geografische data en analyses. Mijn interesse ligt op het raakvlak van techniek en vormgeving- maar ook het maatschappelijk belang vind ik belangrijk. Kolerekaart past wat dat betreft mooi bij mijn voorkeuren. Het originele idee van Kolerekaart komt van Edward Mac Gillavry. In samenwerking met Edward, Baukje Rienks en Hans Fast van Webmapper is deze webapplicatie tot stand gekomen.
De gebruikte data is afkomstig van zowel het stadsarchief van de gemeente Amsterdam als het "Verslag der Amsterdamse Cholera Commissie" en enkele andere historische bronnen. De Amsterdamse gebouwcontouren zijn eigendom van HISGIS.
